طبق منطق قرآن، مواهب و نعمتهاى زمين، متعلق به همه بشريت است و اختصاص به نسلى ندارد، بلكه همه نسلهاى موجود و آينده در آن سهيم و شريك‏اند و هيچ‏كس نبايد ديگران را از اين حقوق الهى خود، محروم گرداند ولى متأسفانه در نظام بى‏نظام دنياى كنونى، عدالت و قانون حاكم نيست و شاهد مزاحمتها و ممنوعيت‏ها و تبعيض‏هاى فراوان از ناحيه قدرتمندان جهان هستيم.

جهان خلقت - ومخصوصاً عالم كون و فساد - همچون سفره گسترده‏اى است كه همه انسانها، بلكه حيوانات بايد از آن بهره گيرند و استفاده انسان از گوشت و پوست و پشم و موى و شير برخى از حيوانات، تحت شرايط و ضوابطى، مجاز است. چنانكه حيوانات نيز - بعضاً - حيوانات ديگر را شكار مى‏كنند و گوشت آنها را مى‏خورند.
انسان حق دارد و مجاز است كه از زمين و فضا و دريا و هرچه در آنهاست، استفاده كند. قرآن كريم مى‏فرمايد:
«هو الّذى خَلَقَ لَكُمْ ما فى‏الارْضِ جَميعَاً...»(1).
«اوست كه همه آنچه را كه در زمين است، براى شما آفريده است».
و نيز مى‏فرمايد:
«يا مَعْشَرَ الْجِنِّ و الاِنْسِ اِنِ اسْتَطَعْتُمْ اَنْ تَنْفُذُوا مِنْ اَقْطارِالسَّمواتِ و الارْضِ فانْفُذوا لا تَنْفُذونَ الّا بِسُلطانٍ»(2).
«اى گروه جن و انس، اگر مى‏توانيد از اقطار آسمانها و زمين بگذريد، جز با سلطه و قدرت، نمى‏توانيد بگذريد».
در حقيقت، هيچ‏يك از جن و انسان نمى‏توانند از مرزهاى آسمان و زمين بگذرند، مگراينكه قدرت داشته باشند و البته خداوند چنين قدرتى به آنان نداده است. چنانكه اميرالمؤمنين‏عليه السلام در دعاى كميل مى‏فرمايد:
«وَ لا يُمْكِنُ الْفِرارُ مِنْ حُكومَتِكْ».
«فرار از حكومت تو ممكن نيست».
اگرچه برخى، آيه فوق را به معناى مسافرتهاى فضايى گرفته‏اند، ولى با توجه به آيات قبل و بعد و برخى از روايات، آيه، مربوط به قيامت است. زيرا در آن روز، هيچ‏كس نمى‏تواند با خروج از مرزهاى آسمان و زمين، خود را از قلمرو حكومت خداوند، خارج سازد، چراكه چنين سلطه و قدرتى براى كسى نيست.
اگر هيچ‏كس قدرت خروج از مرزهاى آسمان و زمين را - اگر مرزى باشد - ندارد، ولى آيا قدرت جولان در قلمرو آسمان و زمين هم نيست. البته جنيان و شياطين قدرت چنين مانورى را ندارند. آنها به خاطر استراق سمع، شيطنت مى‏كردند و از اين كار منع شدند.
«لا يَسَّمَّعُونَ إلَى المَلأِ الأَعْلى‏ وَ يُقْذَفُونَ مِنْ كُلِّ جانِبٍ»(3).
«[خداوند آسمان را از تسلط هر شيطان سركش محافظت فرموده‏] تا اسرار عالم بالا را استماع نكنند و از هر سوى، به قهر رانده مى‏شوند».
ولى انسانها با داشتن اقتدار علمى و صنعتى، از هيچ‏گونه مانورى در قلمرو آسمانها و زمين منع نشده‏اند. قرائن و شواهد، گواه اين مدّعاست. اكنون عصر ما را عصر فضا مى‏نامند. بشر امروز، توانسته است تا اعماق آسمانها و تا ژرفاى درياها و اقيانوسها نفوذ كند و هنوز هم در خم يك كوچه است. به آيه زير بينديشيم:
«وَ الخَيْلَ والبِغالَ وَ الحَمِيرَ لِتَرْكَبُوها وَ زِينَةً وَ يَخْلُقُ ما لا تَعْلَمُونَ(4)».
«خداوند اسب و استر و الاغ را براى سوارى و زينت شما آفريد و چيزهايى را كه شما نمى‏دانيد، خلق مى‏كند».
روزى كه آيه فوق نازل شد، جز اسب و استر و الاغ و شتر، چيزى براى حمل و نقل و سوارى در جاده‏ها و آباديها در اختيار بشر نبود. كشتى هم وسيله‏اى براى مسافرت و حمل و نقل دريايى بود. آنهم بسيار ساده و ابتدايى كه جز با بادبان و زور بازوى ملوان و پارو زدن كشتيبان حركت نمى‏كرد. امروز وسائلى براى مسافرت زمينى و دريائى و هوائى و فضائى ساخته شده كه در مخيّله بشر آن روز خطور نمى‏كرد. حتماً در آينده‏هاى دور و نزديك، چيزهايى ساخته مى‏شود كه در مخيّله بشر امروز خطور نمى‏كند. اين آيه شريفه، گوياى چنين حقيقتى است.
با اينكه آيه 29 سوره بقره -كه به آن اشاره شد- مواهب و نعمتهاى زمين را متعلق به همه بشريت اعلام كرده است و اختصاص به نسلهاى موجود ندارد، بلكه همه نسلهاى موجود و آينده در آن، سهيم و شريك‏اند و هيچ‏كس نبايد ديگران را از اين حقوق الهى خود محروم گرداند، ولى متأسفانه، در اين دنياى ظلم و ستم و استكبار، شاهد مزاحمتها و ممنوعيتهاى بسيار مى‏باشيم.

در نظام بى‏نظام دنياى كنونى، عدالت و قانون، حاكم نيست. هركس قلدرتر و زورگوتر است، گلويش براى بلعيدن قوت لا يموت مردم، گشادتر است. قلدرها و زورگوها با نصيحت و موعظه رام نمى‏شوند. البته اگر رام بشوند، به آنها كارى نيست ولى چون رام نمى‏شوند، چاره‏اى جز مبارزه و جهاد و به كف گرفتن سلاح گرم و سرد نيست. فتنه‏گر را بايد سركوب و فتنه را بايد ريشه‏كن كرد. بارِ اين وظيفه و مسؤوليت بر دوش همه انسانهاى مؤمن و دادجو و آزاده و پشتيبانِ مستضعفان و دشمن مستكبران، سنگينى مى‏كند و چاره‏اى جز به مقصد رسانيدن آن نيست. خداوند متعال فرمود:
«وَ قاتِلُوهُمْ حَتّى‏ لا تَكُونَ فِتْنَةٌ وَ يَكُونَ الدِّينُ لِلَّهِ...»(5).
«با كفرپيشه‏گان جهاد كنيد، تا فتنه‏اى نباشد و دين، از آنِ خدا باشد».
مردم مؤمن، اهل فتنه نيستند. هرچه فتنه بوده، زير سر آنهايى بوده كه دانسته يا ندانسته به بيراهه رفته‏اند. اگر دين، خالص و يك دست و با يك قرائت صحيح و دقيق مطرح باشد، كسى را ياراى مزاحمت ديگران و ممنوع كردن آنها از حقوق خويش نيست.
اگر دين خدا حاكم باشد، نه تنها مسلمان كه غير مسلمان هم مى‏تواند در سايه عدل و قانونگرايى آن از تبعيض و مزاحمت، مصون و محفوظ باشد.
در يكى از خطبه‏هاى هميشه ماندگار اميرالمؤمنين على‏عليه السلام درباره جهاد گفته شده است كه درى از درهاى بهشت و لباس تقوا و زره محكم و سپر مستحكم خداست و اگر كسى از آن اعراض كند، گرفتار ذلت و خوارى و فرومايگى مى‏شود.
آنگاه در ادامه خطبه، امام؛ حاضران را مخاطب ساخته مى‏فرمايد:
«من شب و روز شما را به مبارزه با معاويه و پيروانش فرا خواندم و از شما خواستم كه پيش از آنكه آنها با شما بجنگند، با آنها به نبرد برخيزيد. ولى شما سستى كرديد و دست از يارى برداشتيد، تا دشمن به‏طور مداوم، شما را مورد حمله قرار داد و سرزمين شما را تملك كرد. اكنون يكى از فرماندهان معاويه از قبيله بنى‏غامد با سپاه خويش، به شهر مرزى انبار حمله كرده است و نماينده من «حَسّان بن حسّان» بكرى را كشته و سربازان و مرزبانان شما را از آن سرزمين بيرون رانده است. به من خبر رسيده كه يكى از افراد سپاه وى به خانه زن مسلمان و زن غير مسلمانى -كه در پناه اسلام، جان و مالش محفوظ است- داخل شده و خلخال و دستبند و گردن‏بند و گوشواره او را كَنده و به غارت برده، درحالى كه آن زن غير مسلمان، هيچ وسيله‏اى براى دفاع، جز گريه و التماس نداشته است. آنها با غنيمت فراوان برگشته‏اند، بدون اينكه حتى يك نفر از آنها زخمى شود، يا قطره خونى از ايشان، بر زمين ريزد».
آنگاه با تأثّرى عميق و با دلى آكنده از درد و غم فرمود:
«لَوْ أنّ امْرءً مسلماً ماتَ مِن بعدِ هذا أسَفاً ما كانَ به ملوماً بل كانَ به عندى‏ جديراً»(6).
«اگر به خاطر اين حادثه، مسلمانى از روى تأسّف بميرد، مورد ملامت نيست، بلكه به نظر من سزاوار است».
مبارزه با تبعيض و مزاحمت، در سرلوحه برنامه‏هاى دين خالص خداست. اساس ديندارى، پشتيبانى مظلوم و مبارزه با ظالمان و ستمگران است. حتى اگر مظلوم، غير مسلمان هم باشد، بايد به دادش رسيد. غيرت ديندارى و مسلمانى اجازه نمى‏دهد كه مسلمان در راه نجات غير مسلمان مظلوم از چنگال ظالم نكوشد.
امير مؤمنان على‏عليه السلام در بستر شهادت، در ضمن وصيّت به حسنين‏عليهما السلام فرمود:
«قُولا بِالحقَّ و أعْمَلا لِلأجر و كُونا للظّالم خصماً و للمظلوم عَوناً»(7).
«سخن به حق بگوييد و براى اجر و پاداش عمل كنيد و دشمن ظالم و يار مظلوم باشيد».
دين اگر خالص و «للّه» باشد، همين است. ديندارى تنها به نماز و روزه نيست. جهاد با جان و مال و زبان در سرلوحه برنامه‏هاى دين خالص خدايى است.

دنياى امروز، دنياى استكبار است. دنياى استكبار به صغير و ضعيف و مستضعفان جهان رحم نمى‏كند. سهم مسلمانان از جنايات و خونخوارى و بى‏رحمى استكبار بيشتر از ديگران است. اگر اينها با اتحاد و انسجام دست به دست يكديگر دهند، دنياى استكبار را قبضه مى‏كنند. بى‏جهت نيست كه بيشترين فشار، بر دوش مسلمانان است. ماجراى افغانستان و فلسطين و عراق، قلب هر مسلمان غيورى را به درد مى‏آورد. اگر اين وضع ادامه پيدا كند، كم‏كم بايد ساير دولتهاى دست‏نشانده هم جا خالى كنند و همچون طالبان و صدام، كشورشان را تحويل نيروهاى آمريكايى و انگليسى بدهند.
چرا پرچم مبارزه با تبعيض و مزاحمت، بر زمين افتاده است؟ كجايند سلحشور مردانى كه اين پرچم را به اهتزاز درآورند و داد مظلومان عالم را از ظالمان خيره‏سر بگيرند؟ مسلمانان، چرا بيدار نمى‏شوند؟ چرا جهاد حزب‏اللّه لبنان و مسلمانان غيرتمند فلسطينى گسترش نمى‏يابد؟ كجايند وارثان صلاح‏الدين ايّوبى كه مسجدالأقصى‏ را از صهيونيسم باز ستانند؟ كجايند سربازان فاتح اندلس(8) كه استكبار را به زانو درآورند؟ كجايند شيرمردانى كه همچون فاتح بزرگ اندلس به ملتهاى مسلمان بگويند:
«البحر وراءُكُمْ و العدوُّ أمامَكم» «دريا پشت‏سر شما و دشمن جلوى روى شماست». اگر عقب‏نشينى كنيد، غرق مى‏شويد و اگر به قلب سپاه دشمن فرو رويد و مردانه يورش بريد، پيروز مى‏شويد.
اى مسلمانان، شما وارث همه تاج و تختهاى جهان مى‏باشيد. خداوند اراده كرده است كه مستضعفان را پيشوا و رهبر مردم جهان قرار دهد:
«و نُريد أَنْ نَمُنَّ عَلَى الَّذِينَ اسْتُضْعِفُوا فِي الأَرْضِ وَ نَجْعَلَهُمْ أَئِمَّةً وَ نَجْعَلَهُمُ الوارِثِينَ»(9).
«ما اراده كرده‏ايم بر كسانى كه در روى زمين به زنجير استضعاف كشيده (و تبعيض و مزاحمت، گريبانگيرشان شده است) منّت گذاريم و آنها را پيشواى مردم كنيم و مال و مكنت و تخت و تاج همه مستكبران عالم را ارث مسلّم آنها گردانيم».
چرا نمى‏خواهيم از اين وعده مسلّم الهى برخوردار شويم؟ چرا زمينه‏ساز نصرت و پيروزى اين امت نباشيم؟ چرا در زير سايه عدل اين امت، امتها و ملتهاى ديگر را آسوده و راحت نكنيم و به آن‏ها امن و امان نبخشيم؟ چرا از خاصيّت مسلّم دعا و نماز و اخلاص پيرزنها و پيرمردهاى دل‏سوخته و كودكان ضعيف و يتيم و محروم و گرسنه و خانواده‏هاى پريشان و فقير و افسرده، غافليم؟ مگر نه پيامبر ما فرمود:
«إِنّما ينصُر اللّه هذهِ الأُمّة بِضَعيفِها بِدَعْوَتِهِمْ و صلاتِهِمْ و إخْلاصِهِمْ»(10).
«جز اين نيست كه خداوند اين امت را به دعا و نماز و اخلاص ضعيفانش نصرت مى‏كند».
مگر نه پيامبر گرامى اسلام‏صلى الله عليه وآله فرمود:
«ابغُونى‏ فِي الضُّعفاء فإنّما تُرْزَقُون وَ تُنصَرُونَ بضُعفائكم»(11).
«مرا در ميان ضعيفان بجوييد. شما فقط به خاطر ضعيفانتان روزى داده مى‏شويد و مورد نصرت و يارى قرار مى‏گيريد».
هرگز نبايد دل به اغنيا بست. حكومت هم بايد برخاسته از ميان محرومان و مستضعفان باشد. چنين حكومتى درد ضعيفان را لمس مى‏كند و در راه دفع مزاحمت و تبعيض مى‏كوشد. حكومتى كه در پى تأمين خشنودى محرومان و مستضعفان نباشد، سرانجام محكوم به شكست است.
اميرالمؤمنين على‏عليه السلام به مالك اشتر به عنوان زمامدار مصر سفارش مى‏كند كه بايد محبوبترين كارها در نزد او، كارى باشد كه به حق نزديكتر و عدالتش عمومى‏تر و در راه فراهم كردن خشنودى ملت، جامع‏تر باشد.
فإنَّ سُخْطَ العامّةِ يُجْحِفُ برِضَى الخاصّةِ و إنّ سُخطَ الخاصّةِ يُغتَفرُ مع رِضىَ العامّة»(12).
«زيرا خشم توده مردم، به خشنودى خواص آسيب مى‏زند و خشم خواص با خشنودى توده مردم، بخشوده است (و قابل اعتنا نيست)».
فرق توده مردم و خواص -از نظر اميرالمؤمنين -عليه السلام اين است كه توده مردم، توقعشان كمتر و كمكشان بيشتر و به انصاف و عدل، نزديكتر و در برابر خدمات، سپاسگزارتر و در پذيرش عذرها آماده‏تر و در گرفتاريها صبورترند؛ ولى خواص، پرتوقّع‏تر و بى‏فايده‏تر و از انصاف و عدل دورتر و در برابر خدمات، ناسپاستر و در پذيرش عذرها سختتر و در گرفتاريها ناشكيباترند(13).
بنابراين، بايد تكيه‏گاه دين و برنامه‏هاى دينى و دولت اسلامى همان محرومينى باشد كه زيربار فاصله طبقاتى و تبعيض و محروميت و فقر بى‏حد در برابر غناى طغيانگران مستغنى،(14) كمرشان خميده؛ ولى هرگز لب به شكايت و اعتراض نمى‏گشايند. در راه خدمت اينان و نجاتشان بايد تلاش كرد و اگر روزى و روزگارى لازم شد، بايد جنگيد.
«و ما لكُم لا تُقاتِلُونَ فى سبِيل اللَّهِ و المستَضعَفِين مِن الرِّجالِ و النِّساء و الوِلْدانِ...»(15).
«چرا در راه خدا و در راه نجات مردان و زنان و فرزندان مستضعف، نمى‏جنگيد؟».
اينان مستضعفان مكه بودند كه از ظلم مستكبران مشرك به تنگ آمده بودند و همواره به درگاه خدا استغاثه مى‏كردند و مى‏گفتند:
«...رَبَّنا أَخْرِجْنا مِنْ هذِهِ القَريَةِ الظَّالِمِ أَهْلُها وَ اجْعَلْ لَنا مِنْ لَدُنْكَ وَلِيّاً وَاجْعَلْ لَنا مِنْ لَدُنْكَ نَصِيراً»(16).
«پروردگارا، ما را از اين شهرى كه مردم آن ستمكارند، خارج گردان و از جانب خود براى ما سرپرست و ياورى قرار ده».
البته همه مستضعفان در خور اين همه فداكارى و كشت و كشتار در راه نجاتشان نيستند. آن مستضعفى كه اهل تسليم و ذلّت و خوارى است و خود به چاكرى و نوكرى استكبار، افتخار مى‏كند و حاضر نيست در راه نجات خود قدمى بردارد و حتى به درگاه پروردگارش نيايش و استغاثه و طلب نجات نمى‏كند، ارزش اينكه انسانهاى آزاده به خاطر نجاتشان قدمى بردارند، ندارند. اينها خود حامى استكبارند.
امام صادق‏عليه السلام فرمود:
«لَولا أَنَّ بَنى‏ اُميَّةَ وَجَدوا مَنْ يكتُب لهُم و يجبى‏ لهُم الفِى‏ء و يقاتل عنهُم و يشهَدُ جماعَتَهُمْ لَما سَلبُونا حَقَّنا»(17).
«اگر بنى‏اميه كسانى نمى‏يافتند كه مكاتبات آنها را برعهده گيرند و ماليات را براى آنها جمع‏آورى كنند و از جانب آنها نبرد كنند و در جماعت ايشان حضور يابند، حق ما را سلب نمى‏كردند».
اين گروه مستضعفان به همان سرنوشتى محكومند كه پيشوايان مستكبرشان محكومند.
«...فَاُولئِكَ مَأْواهُمْ جَهَنَّمُ وَ ساءَتْ مَصِيراً»(18).
«مأواى آنها جهنّم و بازگشت آنها به جاى بدى است».
اينان كجا و آن مستضعفانى كه آرزوى نجات دارند و راه چاره‏اى جز دعا و نيايش ندارند، كجا؟.
«إِلاَّ المُسْتَضْعَفِينَ مِنَ الرِّجالِ و النِّساء والوِلْدانِ لا يَسْتَطِيعُونَ حِيلَةً وَ لا يَهْتَدُونَ سَبِيلاً»(19).
«مگر مردان و زنان و كودكان مستضعفى كه راه چاره‏اى ندارند و راه به جايى نمى‏برند».
***
آرى در ارتباط با بهره‏بردارى معقول و مشروع از جهان آفرينش بايد از هرگونه تبعيض و مزاحمت پرهيز كرد و با آنهايى كه با تبعيض و مزاحمت، راه استكبار مى‏پيمايند، جنگيد.